1*Նախագիծ

2*Պատասխանիր հարցերին.

1.Բույսերից եւ կենդանիներից բացի՝ ի՞նչ կենդանի օրգանիզմներ գիտեք: Կենդանի օրգանիզմները,  որոնց թվին են պատկանում ինչպես բույսերը և կենդանիները, այնպես էլ՝ բակտերիաները և սնկերը շատ բազմազան են: Ավելացնենք, որ կենդանի օրգանիզմ է նաև մարդը: Բոլոր նշված կենդանի օրգանիզմներն ունեն ընդհանուր բնորոշ հատկություններ և հատկանիշներ: Բոլոր կենդանի օրգանիզմները կարող են աճել և զարգանալ:

2.Շրջապատի որեւէ բույսի կամ կենդանու օրինակով ներկայացրե՛ք նրանց հիմնական հատկությունները: Բույսերի շարքին են պատկանում նաև ջրիմուռները կամ նրանց խմբերից որոշները։ Բույսերը (առաջին հերթին ծաղկավորները) ներկայանում են զանազան կենսաձևերով. նրանց մեջ տարբերում են ծառեր, թփեր, խոտաբույսեր և այլն: Բույսերը հանդիսանում են բուսաբանակն ուսմունքի կողմից ուսումնասիրվող կարևոր օբյեկտ։

3. Արդյոք կա՞ն կենդանի օրգանիզմների հատկություններ, որոնք բացակայում են անկենդան մարմիններում:

Անկենդան նյութը կազմում են հողը, ջուրը, օդը, ապարները, ժայռերը և այլն:

Քանի որ կենդանի օրգանիզմները շատ բազմազան են, նրանք ընդգրկված են չորս թագավորություններում.

\(1\). Բակտերիաների թագավորություն:

\(2\). Բույսերի թագավորություն:

 \(3\). Սնկերի թագավորություն: 

\(4\). Կենդանիների թագավորություն:

1.Որո՞նք են բջջի հիմնական կառուցվածքային մասերը։ Մարդու մարմինը մյուս օրգանիզմների նման ունի բջջային կառուցվածք: Բջիջները գտնվում են միջբջջային նյութում, որն ապահովում է նրանց մեխանիկական ամրությունը, սնունդը և շնչառությունը:

2. Ի՞նչ նշանակություն ունի բջջաթաղանթը։Բջիջը ունի երեք հիմնական մաս` բջջաթաղանթը, ցիտոպլազմայը և կորիզը: Բջջաթաղանթը պաշտպանում է բջջին հեռացնելով ավելորդ նյութեր, որոնք ներթափփանցել էին:

4. Ի՞նչ գույնի պլաստիդներ կան բուսական բջջում։ Բջիջը կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային տարրական միավորն է և օժտված է կենդանի օրգանիզմին բնորոշ հատկանիշներով:

Հարցեր.
1.Տարբեր չափերի ի՞նչ կենդանի օրգանիզմներ գիտեք: Ներկայացրե՛ք ձեզ ծանոթ օրինակներ:

Մեզ շրջապատող բնությունը կազմված է երկու մասից՝ անկենդան նյութից և կենդանի օրգանիզմներից:

Անկենդան նյութը կազմում են հողը, ջուրը, օդը, ապարները, ժայռերը և այլն:

Քանի որ կենդանի օրգանիզմները շատ բազմազան են, նրանք ընդգրկված են չորս թագավորություններում.

1. Բակտերիաների թագավորություն:

2. Բույսերի թագավորություն:

 3. Սնկերի թագավորություն: 

4. Կենդանիների թագավորություն:

2. Ո՞րն է կենդանի օրգանիզմների տարրական միավորը:

Բջիջ (լատ.՝ cellula՝ խորշիկ, փոքր սենյակ^[1], բջիջ, հունարեն՝ ցիտոս՝ անոթ, բջիջ), բոլոր հայտնի կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային, ֆունկցիոնալ և ժառանգական տարրական միավորը։ Բջիջը, որպես օրգանիզմի կառուցվածքի տարրական միավոր, օժտված է կենդանի նյութին բնորոշ հատկություններով, որոնք պահպանում ու փոխանցվում են հաջորդ սերունդներին։ 

3.Ո՞վ է առաջին անգամ տեսել բջիջը, ի՞նչ սարքի օգնությամբ:

Բջիջ» եզրույթը առաջին անգամ օգտագործել է Ռոբերտ Հուկը` 1665 թվականին` իր` «խոշորացնող ոսպնյակների օգնությամբ` խցանի կառուցվածքի ուսումնասիրությունների» նկարագրման ժամանակ: 1674 թվականին Անտոնի վան Լևենհուկը բացահայտել է, որ բջջի բաղադրությունը ունի որոշակի կառուցվածք: Նա առաջինն է հայտնաբերել բջջային կորիզները: Բջջի մասին այս պատմերացումները շարունակվել են ավելի քան 100 տարի:

4.Ինչո՞վ են միմյանցից տարբերվում բջիջները:

Նկար 1. Տերևի բջիջը` մանրադիտակով 17-րդ դարում անգլիացի բնագետ Ռոբերտ Հուկը իր կողմից ստեղծված պարզագույն մանրադիտակով ուսումնասիրեց գինու խցանի կտրվածքը և առաջին անգամ բացահայտեց ու նկարագրեց բջիջը: Այնուհետև հոլանդացի գիտնական Անտոնի վան Լևենհուկը անձրևաջրի կաթիլի մեջ բացահայտեց շարժվող բակտերիաներին:

5.Որո՞նք են բուսական եւ կենդանական բջիջների հիմնական տարբերությունները:

Կենդանական բջիջները եւ բուսական բջիջները նման են այն բանին, որ նրանք էլուկարոտիկ բջիջներ են : Այս բջիջները ունեն ճշմարիտ միջուկ , որը կառուցում է ԴՆԹ-ն եւ առանձնանում է միջուկային մեմբրանի մյուս բջջային կառույցներից: Այս բջիջների երկու տեսակները վերարտադրության համար նմանատիպ գործընթացներ ունեն, որոնք ներառում են միտոզ եւ միսոզի : Կենդանական եւ բուսական բջիջները ստանում են էներգիա, որոնք անհրաժեշտ են աճել եւ պահպանել բջջային նորմալ գործառույթը, բջջային շնչառության գործընթացում: Այս բջիջների երկու տեսակները պարունակում են նաեւ օրգանիզմների հայտնի բջջային կառույցներ, որոնք մասնագիտացած են բջջային նորմալ գործունեության համար անհրաժեշտ գործառույթներ կատարելու համար: Կենդանական եւ բուսական բջիջները ունեն որոշակի բջիջների բաղադրիչներ, որոնք ներառում են մի միջուկ , Գոլգի համալիր , էնդոպլազմիկ ռետորուլի , ribosomes , mitochondria , peroxisomes , cytoskeleton եւ բջջային (պլազմային) մեմբրան : Մինչ կենդանական եւ բուսական բջիջները շատ ընդհանուր հատկանիշներ ունեն, նրանք տարբեր են տարբեր ձեւերով:

6.Ի՞նչ են մասնագիտացված բջիջները: Ցողունային բջիջները հիմնական բջիջներ են, որոնք կարող են վերածվել օրգանիզմում ավելի հասուն բջիջների: Ցողունային բջիջները, որոնք առանձնացվում են պորտալարից կարող են վերածվել այլ տեսակ բջիջների:

7.Արդյոք կենդանի բջիջներն ունե՞ն ընդանրություններ: Որո՞նք են բջիջների բաղադրամասերը:

• Ժառանգական նյութը քրոմոսոմներում է, որոնք էլ գտնվում են կորիզում։
• Ոչ բոլոր գեներն են ակտիվ։
• Էուկարոտ բջիջներում կա մեկ կամ մի քանի կորիզ, որը ցիտոպլազմայից սահմանապատված է կորիզաթաղանթով։ Այն կազմված է երկու շերտից, որոնց միջև եղած տարածությունը լցված է հեղուկով։ Կորիզաթաղանթի վրա կան ծակոտիներ։
• Ունեն հետևյալ օրգանոիդները՝ 2 թաղանթ ունեցող ` միտոքոնդրումներ, քլորոպլաստներ, 1 թաղանթ ունեցող` էնդոպլազմայի ցանց, գոլջի ապարատ, լիզոսոմ։ Թաղանթ չունենեցող՝ ռիբոսոմներ, բջջային կենտրոն։
• Բաժանվում են կորիզակիսումով։

8.Քանի՞ բջջից են կազմված տարբեր կենդանի օրգանիզմներ: Ներկայացրե՛ք օրինակներ: Կյանք, հատկանիշ, որով որոշ կենսաբանական գործընթացներ իրականացնող ֆիզիկական մարմինները առանձնացվում են այդ գործընթացները երբեք չունեցած, այդ գործընթացներից զրկված կամ այդ գործընթացներն ունեցող, բայց «կենդանի» չդասակարգվող անկենդան մարմիններից։

1Համացանցից գտե՛ք էլեկտրական հոսանքից անվտանգ օգտվելու առավել ամբողջական կանոնները:

Տանը և դպրոցում դուք պետք է պահպանեք այս կանոնները.

1. Դպրոցում էլեկտրական սխեմաները հավաքելու ժամանակ սկզբից պետք է միացնել բոլոր լարերը, բացի հոսանքի աղբյուրից եկող լարերից, որոնք պետք է միացնել այն ժամանակ, երբ ձեր կազմած շղթան մանրազնին ստուգվել է ուսուցչի կողմից:
2. Տանը և դպրոցում չի կարելի դիպչել բաց, մեկուսիչ շետից զուրկ էլեկտրական հաղորդալարերին:
3. Չի կարելի օգտագոծել ջեռուցման բաց մասերով ինքնաշեն էլեկտրական սարքին:

2Ո՞րն է բնության մեջ հանդիպող ամենացածր ջերմաստիճանը:: Բնության մեջ հանդիպող ամենացածր ջերմաստիճանը –273°C-ն է. 

3Քանի՞ հիմք կա հետեւյալ շարքերում՝
ա) CaO, HCl, NaOH, P2O5, KOH, Ca(OH)2, H2SO4, Mg(OH)2, Fe(OH)2, CO2, HF. 4
բ) H2SO4, HNO3, Ca(OH)2, NO2, Al2O3, Ni(OH)2, Fe2O3: 1

1. Ջերմաստիճանը որոշելուսանդղակներերը. ա) Ցելսիուսի 

ա) Ցելսիուսի բ) Ֆարենհայտի գ) Կելվինի դ) Ջոուլի

2. Ջերմային ընդարձակմանժամանակ մարմնի  զանգվածը՝ գ) չի փոխվում

ա) մեծանում է բ) փոքրանում է գ) չի փոխվում

3. Նյութի գազային վիճակիցհեղուկ վիճակի անցումը  կոչվում է.  գ) հալում

ա) պնդացում բ) խտացում գ) հալում

4.Էլեկտրաքարշը շարժվում է 90կմ/ժ արագությամբ:Ինչքան ճանապարհ կանցնի   40վ-ում: 1րոպե

1.Ո՞ր մարմիններն են փոխազդում. 2) ծանրաձողը բարձրացնելիս-մեխանիկական

1) դուռը հրելիս-մեխանիկական աշխատանք, 2) ծանրաձողը բարձրացնելիս-մեխանիկական աշխատանք, 3) քայլելիս-շփման ուժ:

2*Նշված դեպքերից որու՞մ է աշխատանք կատարվում 3)ապակու հարթ մակերևույթով գլորվում է գնդակ

․ձեռքից բաց թողնված մարմինը ընկնում է գետնին

․կշռաքարը դրված է գետնին

.ապակու հարթ մակերևույթով գլորվում է գնդակ

3.Հաշվել 5մ ճանապարհի վրա 20Ն ուժի կատարած աշխատանքը։

4.Հետեւյալ նյութերից առանձնացրե՛ք թթուները։ HCl HNO3  H2SO4 H3PO4։

K2SO4,H2CO3,СaO,NaOH,Na2O, HNO3,NaCl,  FeO, NaOH, H2SO4, ZnO,  SnO, Ca(OH)2, HCl, NaNO3, BeO, H3PO4, KNO3։

5.Մի՞շտ է արդյոք դեֆորմացիայի ընթացքում առաջանում առաձգա-
կանության ուժ: ոչ

6.Ինչպե՞ս է կոչվում ուժ չափող սարքը: Մարմինը դեֆորմացնելիս առաջանում է ուժ, որը ստիպում է նրան վերականգնել իր սկզբնական ձևն ու չափերը: Այդ ուժն անվանում են առաձգականության ուժ:

7. Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում ուժը: Մարմինը դեֆորմացնելիս առաջանում է ուժ, որը ստիպում է նրան վերականգնել իր սկզբնական ձևն ու չափերը: Այդ ուժն անվանում են ։

8.Ո՞րն է ֆիզիկական երեւույթ.բ) բենզինի թորումը բնական նավթից

ա) մեթանի այրումը, բ) բենզինի թորումը բնական նավթից, գ) պող-
պատի ժանգոտումը խոնավ օդում։

9.Այն բարդ նյութերը, որոնք կազմված են մետաղի ատոմներից եւ հիդրօքսիլ խմբից, անվանում թթու կամ ոքսօսիդ

10.Ի՞նչ է վառելանյութը։ վառվող ինչոր բան, բեզին վառելնա նութ

11.Ո՞ր նյութերն են կոչվում օքսիդներ։ Օքսիդներ, երկտարր միացություններ են, որոնք բաղկացած են որևէ տարրի և թթվածնի ատոմներից։ Օքսիդներում թթվածինը դրսևորում է -2 օքսիդացման աստիճան։ թթվածնի իր էլեկտրաբացսականությամբ երկրորդն է՝ ֆտորից հետո։ Այդ պատճառով գրեթե բոլոր տարրերը առաջացնում են օքսիդներ։